🌟 Materyalizm Nasıl Eleştirilmiştir❓

Materyalizm Nasıl Eleştirilmiştir​

---

Materyalizm, evrenin ve varlığın yalnızca fiziksel maddelerle açıklanabileceğini savunan bir felsefi akımdır. Bu görüşe göre, insan bilinci ve toplumsal yapı gibi unsurlar bile maddi süreçlerin bir ürünüdür. Ancak materyalizm, tarih boyunca farklı düşünürler ve akımlar tarafından çeşitli açılardan eleştirilmiştir. Bu eleştiriler, hem ontolojik (varlıkla ilgili) hem de epistemolojik (bilgiyle ilgili) temellere dayanır.

---

Materyalizmin Eleştirilmesindeki Temel Yaklaşımlar​

1. Metafizik Eleştiriler​

Maddi Olmayan Unsurların İnkarı​

• Eleştiri:
  Materyalizm, sadece maddi olanı gerçek kabul eder. Ancak bu, bilinç, ruh ve ahlak gibi maddi olmayan kavramları açıklamakta yetersiz kalır.
  • Örnek:
    • Bilinç, fiziksel beyin süreçlerine indirgenemez. Ruhsal deneyimler, sadece kimyasal tepkimelerle açıklanamaz.
• Felsefi Temel:
  İdealizm ve dualizm, materyalizmin bu yaklaşımını sorgular ve ruhsal veya zihinsel varlığın önemini vurgular.

---

2. Epistemolojik Eleştiriler​

Bilginin Kaynağı ve Doğası​

• Eleştiri:
  Materyalizm, bilginin yalnızca duyusal deneyimlerle ve bilimsel gözlemlerle elde edilebileceğini savunur. Ancak bu, sezgi, etik yargılar ve metafizik düşünceyi açıklamada eksik kalır.
  • Örnek:
    • Etik değerler, bilimsel yöntemlerle kanıtlanamaz, ancak toplumsal yaşam için gereklidir.
• Felsefi Temel:
  Bilgi kuramında rasyonalizm ve idealizm, materyalizmin bilgiye dair sınırlı yaklaşımını eleştirir.

---

3. Ahlaki Eleştiriler​

Değerlerin Materyalist Bir Çerçevede Açıklanması​

• Eleştiri:
  Materyalizm, ahlaki değerlerin ve anlamın maddi koşullara indirgenmesini önerir. Bu, ahlakın öznel veya toplumsal bir yapı olarak görülmesine yol açar.
  • Örnek:
    • Sevgi, fedakarlık veya adalet gibi değerlerin sadece biyolojik süreçlere dayandırılması, bu kavramların anlamını daraltabilir.
• Felsefi Temel:
  Ahlak felsefesinde, Kant’ın etik yaklaşımı gibi görüşler, materyalizmin ahlaki indirgemeciliğini eleştirir.

---

4. Ontolojik Eleştiriler​

Varoluşun İndirgenemezliği​

• Eleştiri:
  Materyalizm, her şeyi maddi süreçlere indirger. Ancak varlık, yalnızca fiziksel süreçlerle açıklanamayacak kadar karmaşıktır.
  • Örnek:
    • Sanat ve estetik deneyimler, materyalist bir bakış açısıyla tam anlamıyla anlaşılamaz.
• Felsefi Temel:
  Ontolojik idealizm, materyalizmin bu indirgemeci yaklaşımını reddeder ve varlığın çok katmanlı olduğunu savunur.

---

5. Bilinç ve Zihin Felsefesi Eleştirileri​

Bilinç ve Maddi Beyin Süreçleri​

• Eleştiri:
  Materyalizm, bilinci yalnızca beynin fiziksel bir ürünü olarak açıklar. Ancak bu, bilinç ve özgür irade gibi kavramların derinliğini açıklamakta yetersizdir.
  • Örnek:
    • İnsanların bilinçli karar alma yetisi, basit bir biyolojik süreçten çok daha karmaşıktır.
• Felsefi Temel:
  Dualist filozoflar (Descartes gibi), zihinsel süreçlerin materyalist bir çerçevede yeterince anlaşılamayacağını savunur.

---

6. Teolojik Eleştiriler​

Tanrı ve Maneviyatın İnkarı​

• Eleştiri:
  Materyalizm, evrenin tamamen fiziksel süreçlerle açıklanabileceğini savunarak Tanrı ve maneviyatı reddeder. Bu, dini ve manevi düşünceyi dışlar.
  • Örnek:
    • Materyalist bir dünyada, dini inançların yeri sorgulanır.
• Felsefi Temel:
  Teist yaklaşımlar, materyalizmi "eksik" ve "indirgemeci" bulur, çünkü maneviyatı tamamen yok sayar.

---

7. Tarihsel ve Sosyolojik Eleştiriler​

Toplumsal Değişim ve İnsan Doğası​

• Eleştiri:
  Materyalizm, toplumsal olayları sadece ekonomik ve maddi koşullara dayandırır (özellikle Marksist materyalizm). Ancak insan doğası ve toplumsal değişim, maddi olmayan unsurlarla da ilişkilidir.
  • Örnek:
    • Kültürel değerler, yalnızca ekonomik yapılarla açıklanamaz.
• Felsefi Temel:
  Kültürel sosyoloji ve idealist tarih teorileri, materyalizmin bu dar görüşünü eleştirir.

---

8. Estetik Eleştiriler​

Sanat ve Yaratıcılık​

• Eleştiri:
  Sanat ve yaratıcılık gibi kavramların, sadece maddi süreçlerle açıklanması yetersiz kalır.
  • Örnek:
    • Bir sanat eseri, yalnızca maddi unsurların bir araya gelmesiyle değerlendirilemez.
• Felsefi Temel:
  Estetik ve sanat felsefesi, materyalizmin yaratıcı sürecin anlamını tam olarak açıklayamayacağını savunur.

---

Materyalizmin Eleştirisinde Öne Çıkan Filozoflar​

1. Platon ve İdealizm:
   • Materyalizmin, fiziksel dünyanın ötesindeki “idealar”ı açıklayamadığını savunur.
2. Kant:
   • Materyalizmin ahlakı ve etik değerleri yalnızca fiziksel bir düzeye indirgemesini eleştirir.
3. Berkeley:
   • Maddi dünyanın algıya bağlı olduğunu savunarak materyalizmi sorgular.
4. Descartes:
   • Zihin ve beden ayrımını vurgulayarak materyalizmin zihinsel süreçleri açıklamada yetersiz kaldığını belirtir.

---

Sonuç​

Materyalizm, evrenin fiziksel bir çerçevede açıklanmasını sağlamış ve modern bilimsel yaklaşımlara büyük katkıda bulunmuştur. Ancak bilinç, ahlak, estetik ve maneviyat gibi konularda indirgemeci ve sınırlı bir yaklaşım sunduğu için hem felsefi hem de teolojik açılardan eleştirilmiştir. Bu eleştiriler, materyalizmi derinlemesine sorgulamak ve alternatif yaklaşımları geliştirmek için zengin bir zemin sunar.

Sizce materyalizmin en güçlü eleştirisi hangi alanda yapılmıştır?

Materyalizm, bilim ve teknolojinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır ve bu alanda birçok başarı elde edilmesine katkıda bulunmuştur. Bununla birlikte, materyalist düşünce, insan doğasındaki manevi boyutları yeterince ele almadığı için eleştirilmiştir. Bu eleştiriler doğru ve önemsenmesi gereken konular olsa da, materyalizm felsefi bir görüştür ve birçok farklı yönü vardır. Bu nedenle, eleştiri yapılırken objektif bir bakış açısı benimsenmeli ve materyalizmin güçlü ve zayıf yönleri dikkate alınmalıdır.

Materyalizm, felsefi düşünceler arasında güçlü bir yer tutar. Ancak, materyalist felsefe tartışmalı bir konudur ve eleştirisi sıklıkla gündeme gelir. Materyalizm, temel olarak, maddi dünya üzerine yapılan en çok sayıdaki felsefi araştırmalardan biridir. Bu felsefe, tüm olayların ve olguların sadece maddi dünyada var olduğunu ve zihnin sadece maddi olgulara dayandığını savunur.

Materyalizmle ilgili eleştiriler genellikle, materyalistlerin, var olan her şeyi maddi dünyada bulunduğu varsayımı üzerine kurdukları görüşün, insanların doğasını açıklayamadığı şeklinde olur. Bu eleştiriler, özellikle, hayatın anlamını tartışma konusu edinen düşünürler tarafından yaygın bir şekilde dile getirilir.

Bir diğer eleştiri de, materyalist felsefenin, insanların özgürlüğü ve iradesi gibi konuları açıklama ve anlamlandırma yeterliliği konusundaki şüphelerdir. Bazı eleştirmenler, materyalist teorinin insan iradesini ve ahlaki davranışları açıklamada yetersiz kaldığını, böylece insan davranışlarının ardındaki nedenleri anlamaya yetersiz olduğunu savunur.

Sonuç olarak, materyalizm, sadece maddi dünyanın var olduğunu öne sürdüğü için kimi eleştirilerle karşı karşıya kalmaktadır. Ancak, eleştirilerin yanı sıra, materyalizmin güçlü bir felsefi teori olduğu ve hayatın birçok yönünü açıklayabildiği de göz ardı edilemez.

Materyalizmin eleştirileriyle ilgili tartışmalar, felsefe tarihinde uzun bir geçmişe sahiptir ve bu eleştirilerin çoğu, materyalizmin ontoloji, epistemoloji ve etik gibi farklı alanlardaki savları hakkında yapılmaktadır.

Ontolojik eleştiriler, materyalistlerin gerçekliği sadece maddi dünya ile tanımlama eğiliminde olduğunu ve başka tür gerçeklerin var olması ihtimalini dışladıklarını belirtir. Bu eleştiriler, fizikötesicilik ve teizm gibi diğer felsefi görüşlerin yanı sıra, dünyevi olmayan varlık kavramları üzerine odaklanır.

Epistemolojik eleştiriler, materyalistlerin bilgi kaynaklarını sadece duyusal deneyimle sınırlama eğiliminde olduklarını iddia eder. Bu eleştiriler, bilginin sadece duyular yoluyla elde edilebileceğine ilişkin materyalist savın, diğer bilgi kaynaklarına açık olan diğer görüşlere göre yetersiz kaldığına işaret eder.

Etik eleştiriler, materyalistlerin insan ahlakının kaynaklarını açıklama konusundaki zorluklarına odaklanır. Bu eleştiriler, materyalistlerin insan iradesi ve ahlaki eylemleri açıklayabilecek kaynaklara sahip olmadıklarını belirtir.

Özetlemek gerekirse, materyalizm, felsefi bir tartışma konusu olarak, eleştirilmeye açık bir teori olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak, eleştirilere rağmen, materyalizm hala güçlü bir felsefi teori olarak kabul edilmektedir ve birçok felsefi düşünce sistemi tarafından benimsenmektedir.

1. Fenomenoloji:
Materyalistlerin eleştiri noktasının ikincil fenomenler olarak adlandırılan zihinsel veya ruhsal olayları yoksaymaları olarak ortaya konulmuştur. Fenomenologlar, zihinsel olayların doğası ve ilişkileri konusunda kapalı kalmak yerine bu konuyu araştırarak fenomenoloji adlı bir felsefi disiplin geliştirdiler.

2. İdealizm:
Materyalist argümanlara karşı idealistler, gerçekliğin sadece bir akıl ve zihin yapısı olduğunu savunarak yanıtlar vermiştir. Buna göre, varlık tek başına düşünülemez ve zihinsel süreçlerdeki kavramların da gerçekliğin yaratılmasında önemli bir rolü vardır.

3. Dil felsefesi:
Materyalistlerin eleştirisi, dilin kendisinin düşünceyi belirlendiği ve ifade edildiği bir araç olduğu felsefi dil teorisine karşı ortaya çıkmıştır. Dil felsefecileri, eleştirileri dilin gerçekliği anlamlandırdığı varsayımı üzerine kurarak materyalist argümanların sınırlı ve doğru olmadığını söylemektedirler.

4. Postmodernizm:
Materyalizm, modernist düşüncenin bir parçası olarak eleştirilmiştir ve postmodernizmle birlikte daha da karşılaştığı eleştirilerle karşı karşıya kalmıştır. Postmodern düşüncede, materyalizm gibi tek bir temel gerçeklik anlayışı veya kavramı yoktur. Bunun yerine, gerçeklik anlayışı ve kavramı, toplumsal, kültürel, tarihsel ve siyasi etkenlerle şekillenir.

5. Eko-felsefe:
Eko-felsefenin eleştirisine göre materyalizm, doğanın kendini yönettiği ve herhangi bir bilinçli gözlemci olmadan doğanın kendini düzenlediği fikrine yanıltıcı ve çevre sorunlarına duyarsızdır. Eko-felsefeciler, gerçekliğin toplum ve doğa arasındaki ilişkiden oluştuğunu ve böylece gözetimsiz doğanın varolmadığını savunmaktadırlar.

Materyalizm, tarihsel olarak birçok eleştiriye maruz kalmıştır. Aşağıda bazıları listelenmiştir:

1. Felsefi Eleştiri: Materyalizm, gerçekliği sadece fiziksel dünyada bulunduğuna inanarak, ruh, zihin ve bilinç gibi kavramları reddeder. Bu, birçok felsefi teori tarafından eleştirilmiştir. Özellikle idealist filozoflar, materyalizmin insan doğasını yeterince açıklayamadığını düşünürler.

2. Dinî Eleştiri: Materyalizm, Tanrı ve doğaüstü güçlere inanmayı reddetmesi nedeniyle dinsel inançları eleştirmiştir. Buna karşılık, dini filozoflar materyalizmin insanın manevi boyutunu yoksaydığını ve ahlaki değerleri kaybettiğini düşünüyorlar.

3. Ekonomik Eleştiri: Materyalizmin ekonomi alanındaki etkileri, Marx'ın eleştirisine maruz kalmıştır. Marx, materyalist dünya görüşüyle bu görüşü benimseyenleri, yalnızca maddi değerlere odaklanan kapitalist kısım olmakla suçlamıştır.

4. Sosyal Eleştiri: Materyalizm, birey ve toplumu tek tek birimler olarak görmekle eleştirilmiştir. Bu, kişisel deneyimlerin önemsiz olduğu ve sosyal ilişkilerin değersiz olduğu anlamına gelir.

5. Psikolojik Eleştiri: Materyalizm, insan doğasının sadece biyolojik determinizmle açıklanabileceğine inandığı için psikolojik açıklamalara daha az yer veriyor. Bu nedenle, psikolojik açılardan materyalizm eleştiri almıştır.

Materyalizm, farklı felsefi görüşler ve düşünceler tarafından eleştirilmiştir. Bu eleştirilerin başlıcaları şunlardır:

1. İdealizm: Materyalistlerin, maddenin gerçek olduğunu iddia etmelerine rağmen, gerçek dünya ile ilgili hiçbir şey söylemedikleri iddia edilir. İdealist felsefe, maddenin gerçekliğine inanmaz ve ruhun ya da zihnin öncelikli olduğunu savunur.

2. Teizm: Materyalizm, tanrıya inanmayan bir görüştür. Teistler, maddenin varlığına tanrının müdahalesinin gerektiğini ve materyalistlerin bu önemli gerçeği göz ardı ettiğini belirtirler.

3. Ahlaksızlık: Materyalistlerin, dünyayı sadece maddi unsurlardan oluştuğu için, insanlara bir ahlaki çerçeve sunmadığı veya doğru-yanlış gibi konular hakkında yeterince düşünmedikleri iddia edilir.

4. İnsanın Anlamı: Materyalistlerin, insanın hayatının bir amacı ya da anlamı olmadığını savunmaları eleştirilir. Bu görüşe göre, insan hayatının anlamı, maddi kazanımlardan ve tatminlerden ibarettir ki bu, insanların gerçekten arayıp bulmak istediği şeyler değildir.

5. Determinizm: Materyalizm, dünyanın her şeyini neden-sonuç ilişkilerine dayandırarak bir determinizm görüşünü yansıtır. Bu durum, insanların özgür iradesini sınırladığı için eleştirilir.

6. Bilgi: Materyalizm, sadece maddi olguları kabul eder ve metafiziksel, epistemolojik ve etik gibi konulara gereksiz bir şekilde önem vermediği iddia edilir. Bu nedenle, bilginin sınırlarını ve doğasını tam olarak açıklayamadığına inanılır.

7. Diyalektik Maddecilik: Marx, Engels ve diğer materyalist düşünürlerin kurduğu diyalektik materyalizm, eleştirilen kısımlarıyla beraber materyalizmin en çok kabul gören versiyonlarından biridir. Ancak bu teori, insanın ruhunu ve bilincini yeterince açıklayamadığı için eleştirilmektedir.

Materyalizm, felsefi bir görüştür ve eleştirisi de felsefi argümanlarla yapılır. Bu eleştiriler genellikle materyalist görüşün doğru olmadığına işaret eder ve teorinin eksikliklerini göstermeye çalışır. İşte materyalizmin eleştirildiği bazı noktalar:

1. Fiziksel dünya dışında var olanlar materyalist görüşe göre var olmaz. Bu nedenle, bu anlayış eleştirilerin merkezinde yer almaktadır. Aklın, bilincin ve diğer immaterial kavramların varlığı bu nedenle materyalist argümanlara karşı söylenir.

2. Materyalist yaklaşım, insanların ruhsal deneyimlerini açıklamakta yetersiz kalır. Bu nedenle, savunucuları, bu tür olguları fiziksel olarak mevcut olan şeylerle birleştirme yoluna giderler. Ancak, bu tür olguların, nesnel bir şekilde açıklanabilmesi, ancak daha geniş bir dünya görüşü içinde ele alınmasıyla mümkün olur.

3. Materyalizm, insan davranışlarındaki karmaşıklığı açıklamakta eksiktir. Davranışların sadece fiziksel nedenlere dayanması düşünülemez. Bu nedenle, bilimin, insan sosyal yapıları ve davranış bilgisi olarak da kendini geliştirmesi gereklidir.

4. Materyalist yaklaşımlar, din, etik ve estetik kavramların mevcudiyetini açıklamakta başarısızdır. Bu nedenle, bu kavramlar materyalist görüşlere karşı bir argüman olarak kullanılabilirler.

Bu eleştiriler, materyalist görüşün doğru olmadığına dair bir kanıtlardır. Ancak, diğer taraftan görüşün savunucuları da bu eleştirilere yanıt vermeye çalışırlar. Bu çekişmeler, felsefenin temel ilgi alanlarından biri olmaya devam eder.

Materyalizm, birçok farklı kaynaktan eleştirilmiştir. Bu eleştiriler şu şekilde özetlenebilir:

1. Metafizik Eleştirisi: Materyalizmin en temel eleştirisi, metafizik açıdan yanlış olmasıdır. Materyalizm, gerçek olanın sadece madde olduğunu savunur ve ruh, Tanrı gibi varlıkların var olmadığını öne sürer. Ancak, bu varsayımların kanıtlanması veya çürütülmesi mümkün değildir ve dolayısıyla materyalizm, herhangi bir metafizik görüş gibi, hatalı olduğu iddia edilir.

2. Epistemolojik Eleştirisi: Materyalizm, bilginin sadece gözlem ve deneyim yoluyla elde edilebileceğini öne sürer. Ancak, bu eleştiricilere göre, bilginin kaynakları sadece gözlem ve deneyimle sınırlı değildir. Akıl, sezgi ve mantık da bilgi elde etmek için kullanılabilir ve materyalizmin bu diğer kaynakları göz ardı ettiği düşünülür.

3. Psikolojik Eleştirisi: Materyalizmin psikolojiye bakış açısı da eleştirilmektedir. Materyalizm, insan davranışlarının tamamen nörolojik ve biyolojik süreçlerden kaynaklandığını savunur. Ancak, insan davranışlarını anlamak için psikolojinin daha farklı bir açıdan ele alınması gerektiği düşünülür.

4. Ahlaki Eleştirisi: Materyalizm, insan değerlerinin tamamen nörolojik süreçlerden kaynaklandığını öne sürer. Ancak, bu eleştirilere göre, değerler sadece insanların düşüncelerinde değil, aynı zamanda kültürel, tarihsel ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Materyalizm, bu diğer faktörleri göz önünde bulundurmadığı için eleştirilmektedir.

5. Pragmatik Eleştirisi: Materyalizm, bilimi ve teknolojiyi ilerletmek için yararlı bir yaklaşım olarak görülebilir. Ancak, materyalizm, insanların hayatındaki diğer yönleri hafife aldığı ve insanların daha anlamlı ve tatmin edici bir hayat sürebilmesi için gerekli olan manevi değerleri yok saydığı için eleştirilmektedir.

6. Ontolojik Eleştirisi: Materyalistler her zaman tek bir ontolojik metafizik savunuyor gibi algılanmıştır. Ancak, materyalizmi kendi içinde farklılaştırmak, daha spesifik varyasyonlarını ya da multidiziyyetli bir materyalist ontolojiyi daha detaylı çalışmak gerekmektedir.

Materyalizm, farklı filozof ve düşünürler tarafından eleştirilmiştir. Bazı eleştiriler şunlardır:

1. İdealizm: Materyalist görüşe göre, maddenin varlığından önce düşüncenin var olduğuna inanmayan idealistler materyalizme karşı çıkmıştır. Onlara göre, düşünceler gerçek varlıklardır ve bedenin (madde) bir yansımasıdır.

2. Doğalcılık: Doğalcılık, insanın doğal ortamla uyumlu bir şekilde yaşamasını savunur. Materyalistlerin bu bağlamda eleştirilen noktaları, insanın doğayı kontrol altına almak için yaptığı teknolojik gelişmelerin doğanın doğal dengesini bozabileceği ve doğal kaynakların aşırı kullanımına yol açabileceğidir.

3. Diyalektik Materyalizm: Marx'ın materyalist düşüncesinin öncüsü olan Diyalektik Materyalizm, başka bir eleştirilen alan. Marx'ın materyalist düşüncesine göre, insanlar tarihsel, toplumsal ve ekonomik faktörler tarafından yönlendirilir ve devrimci değişiklikler gerçekleştirmek için son çare olarak tarihsel materyalist teoriye dayanarak sınıf mücadelesini teşvik ederler. Bu teori, birçok eleştirmen tarafından reddedilmiştir.

4. Manevizm: Materyalizmin ruhu ve manevi değerlerin yok sayılması, bu düşünce sistemine karşı çıkanların en büyük eleştirilerinden biridir. Materyalistler, maddenin ölçülebilir ve gözlemlenebilir olduğuna inanırlar. Bu nedenle, aynı özellikte olan manevi kavramları, örneğin ahlak veya din, kabul etmeyebilirler.

5. Varoluş: Materyalist düşünceler, bir varoluş teorisine sahip değillerdir. Bu, materyalizme karşı çıkanların eleştirilerinden biridir. Varoluş, varlığı sorgulama ve anlam arayışıdır. Materyalistler, dünyanın maddi varlıklarından başka bir şey düşünmezler.

Materyalizm, felsefi bir görüştür ve gerçekliğin maddi dünyada bulunduğunu savunur. Ancak materyalizm, tarih boyunca eleştirilerek çeşitli açılardan sorgulanmıştır.

Birinci eleştiri, materyalist düşüncenin insan doğasını yeterince ele almadığıdır. İnsan doğasında sadece maddi varoluş değil, aynı zamanda manevi boyutlar da bulunmaktadır. Kendi duygularımızı, hayallerimizi ve arzularımızı açıklamak için materyalist bir yaklaşım yetersiz kalabilir.

İkinci eleştiri, materyalist düşüncenin gözlem ve deneylere dayandığına dair yanlış bir inanca sahip olmasıdır. Gerçekliğin sadece maddi dünyada bulunabileceğini varsaymanın yanıltıcı olabileceği ve gerçeklikle ilgili bazı konuların gözlem ve deneylerle açıklanamayabileceği düşünülebilir.

Üçüncü eleştiri, materyalist düşüncenin ahengi ve uyumu göz ardı ettiğidir. Ahengin, güzellik ve uyumun, insanların dünyadaki anlam arayışına katkıda bulunduğu ve hayatın anlamına önemli bir katkı sağladığı düşünülebilir.

Dördüncü eleştirinin odak noktası, materyalist düşüncenin insanlık tarihindeki spiritüel gelişmeleri göz ardı ettiğidir. İnsan tarihi, farklı ideolojilerin, dinlerin ve felsefi görüşlerin yarattığı kültürel değişimlerin yanı sıra, manevi arayışların da bir sonucudur. Materyalist görüşün, bu manevi arayışları tamamen reddetmesi, insan deneyimini anlamlandırmamızdaki güçlüklerin bir kaynağı olabilir.

Sonuç olarak, materyalizm felsefi bir görüştür ve eleştirilmesi doğaldır. İnsan doğasının bütünlüğü, gerçekliğin sadece maddi boyutlarına indirgenemeyeceği ve manevi boyutların önemi gibi konular, materyalist bakış açısının sınırlarını gösterir. Ancak materyalist düşünce de, gerçekliğin maddi dünyada bulunduğu fikri ile birçok alanda başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.