İnsan Hakları Sözleşmeleri Hangileridir?

İnsan hakları, her bireyin doğuştan sahip olduğu, devletlerin koruması altında olması gereken temel haklardır. Bu hakların güvence altına alınması ve tüm insanların eşit bir şekilde faydalanması adına uluslararası alanda çeşitli sözleşmeler imzalanmıştır. Peki, bu insan hakları sözleşmeleri hangileridir?

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından oluşturulan ve kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, insan haklarının evrenselliği temelinde hazırlanan en önemli belgelerden biridir. 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen bu beyanname, her bireyin insan haklarına saygı gösterilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin yanı sıra, BM tarafından hazırlanan diğer önemli bir belge ise Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi'dir. Bu sözleşme, 19 Aralık 1966 tarihinde imzalanmış ve birçok devlet tarafından kabul edilmiştir. Sözleşme, yaşama hakkı, ifade özgürlüğü, düşünce, vicdan ve din özgürlüğü gibi birçok temel hak ve özgürlüğü güvence altına almaktadır.

Bunun yanı sıra, Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi de insan hakları konusunda önemli bir belgedir. Bu sözleşme, 1966 yılında imzalanmış olup, insanların eğitim hakkı, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, kültürel haklar gibi sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda haklarını koruma amacı taşımaktadır.

Avrupa Konseyi bünyesinde oluşturulan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ise Avrupa ülkeleri için önemli bir hukuki belgedir. 1950 yılında imzalanan sözleşme, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvuru hakkı tanıyarak, bireylerin haklarını koruma mekanizmasını güçlendirmektedir.

Son olarak, Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi (Banjul Sözleşmesi) de kıta bazında atılan önemli adımlardan biridir. 1981 yılında imzalanan bu sözleşme, Afrika ülkeleri için insan haklarının korunması ve takibi konusunda önemli bir hukuki dayanak oluşturmaktadır.

İnsan hakları sözleşmeleri, insanların temel hak ve özgürlüklerini korumak amacıyla uluslararası alanda kabul edilen belgelerdir. Bu sözleşmeler, devletleri insan haklarına saygı göstermeye ve bu hakların korunmasını sağlamaya teşvik etmektedir. Hem evrensel hem de bölgesel düzeyde oluşturulan bu sözleşmeler, insanların daha adil, özgür ve eşit bir dünyada yaşaması için önemli birer araçtır.

Evrensel Beyanın yanı sıra insan hakları konusunda önemli bir diğer belge de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘dir (European Convention on Human Rights – ECHR). Bu sözleşme, 1950 yılında Avrupa Konseyi üye devletleri arasında imzalanmıştır ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından denetlenmektedir. Sözleşme, Avrupa ülkeleri için bir insan hakları koruma mekanizması oluşturmakta ve bu ülkelerde yaşayan bireylerin haklarını güvence altına almaktadır. Sözleşmenin amacı, yaşama hakkı, ifade özgürlüğü, düşünce, vicdan ve din özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, kişi dokunulmazlığı gibi temel hak ve özgürlükleri güvence altına almaktır.

Bunun yanı sıra, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ek protokolleri de bulunmaktadır. Bu protokoller, sözleşmenin bazı maddelerini değiştirmekte veya yeni hak ve özgürlükleri koruma altına almaktadır. Örneğin, Protokol No. 1, mülkiyet hakkını, Protokol No. 2, gelir ve mülkiyet üzerindeki devlet kontrolünü düzenlemektedir.

Ayrıca, Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi (American Convention on Human Rights) de Pan Amerikan Sistemi için bir insan hakları çerçevesi sunmaktadır. Bu sözleşme, 1969 yılında imzalanmıştır ve Amerika kıtasındaki ülkelerin insan haklarını koruma ve geliştirme taahhütlerini içermektedir.

Bir diğer önemli insan hakları sözleşmesi ise Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi'dir (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women - CEDAW). Bu sözleşme, 1979 yılında kabul edilmiş olup, kadınlara karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını hedeflemektedir. Sözleşme, kadınların insan haklarına saygı duyulmasını, eşitlik ilkesinin hayata geçirilmesini ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını amaçlamaktadır.

Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda başka bir önemli belge ise İstanbul Sözleşmesi'dir (Council of Europe Convention on Preventing and Combating Violence Against Women and Domestic Violence). Bu sözleşme, 2011 yılında imzalanmış ve kadına yönelik şiddetin önlenmesi ve mücadelesini hedeflemektedir. Sözleşme, kadına yönelik şiddetin tüm formlarının ortadan kaldırılmasını, mağdurların korunmasını ve şiddeti engellemek için tedbirlerin alınmasını amaçlamaktadır.

Bu sözleşmelere ek olarak, uluslararası alanda birçok diğer insan hakları belgesi, sözleşme ve protokol bulunmaktadır. Bu belgeler, insan haklarının korunması ve insan onurunun devletler tarafından güvence altına alınması için önemli birer adımdır.

İnsan hakları sözleşmeleri genellikle uluslararası düzeyde kabul görmüş ve insanların temel hak ve özgürlüklerini koruma amacıyla oluşturulmuş sözleşmelerdir. İşte bazı önemli insan hakları sözleşmeleri:

1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948)
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950)
3. Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (1966)
4. Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (1966)
5. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1989)
6. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (1979)
7. Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (1965)
8. İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme (1984)
9. Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (2006)

Bu sözleşmeler ve benzeri uluslararası belgeler, insan haklarının tanınması, korunması ve ihlallerinin önlenmesi amacıyla uluslararası toplum tarafından kabul edilmiştir.