Bipolar Bozukluk ve Psikiyatri: Neleri Bilmeliyim?

Bipolar Bozukluk ve Psikiyatri: Neleri Bilmeliyim?​

Giriş: Bipolar Bozukluğun Karmaşıklığı ve Psikiyatrideki Yeri

Bipolar bozukluk, insan zihninin karmaşık doğasını ve ruh hali değişimlerini derinlemesine etkileyen bir ruh sağlığı durumudur. Eskiden "manik depresyon" olarak bilinen bu bozukluk, aşırı yüksek (mani veya hipomani) ve düşük (depresyon) ruh hallerine yol açan dönemsel bir durumdur. Bipolar bozukluğu anlamak ve bu hastalıkla başa çıkmak için hem bireysel farkındalık hem de profesyonel psikiyatrik destek gereklidir. Bu yazıda, bipolar bozukluk hakkında bilmeniz gereken temel bilgileri ve psikiyatrinin bu bozukluğun teşhis ve tedavisinde oynadığı kritik rolü inceleyeceğiz.

---

1. Bipolar Bozukluk Nedir?​

Bipolar bozukluk, duygu durumunda belirgin ve yoğun değişimlere yol açan bir ruh sağlığı bozukluğudur. Bu değişimler, aşırı enerjik ve coşkulu bir ruh hali olan manik dönemlerden, derin bir umutsuzluk ve düşük enerji hali olan depresif dönemlere kadar uzanır.

a. Bipolar Bozukluğun Tanımı​

Bipolar bozukluk, manik, hipomanik ve depresif dönemlerle karakterize edilen bir duygu durum bozukluğudur. Bu bozuklukta ruh hali değişimleri genellikle şiddetlidir ve bireyin işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir. Manik dönemlerde birey kendini aşırı enerjik, coşkulu ve hatta yıkıcı şekilde hareketli hissedebilirken, depresif dönemlerde yoğun bir çökkünlük ve umutsuzluk yaşayabilir.

b. Bipolar Bozukluğun Türleri​

Bipolar bozukluğun birkaç farklı türü vardır:

• Bipolar I Bozukluk: En az bir manik atak geçiren ve genellikle depresif ataklar yaşayan bireyleri kapsar.
• Bipolar II Bozukluk: Depresif ataklar ile hipomani (daha hafif bir mani formu) ataklarını kapsar. Bipolar I'den daha hafif semptomlar gösterir.
• Siklotimik Bozukluk: Hipomani ve hafif depresif ataklarla karakterizedir, ancak belirtiler tam olarak manik veya depresif atak kadar şiddetli değildir.

---

2. Bipolar Bozukluğun Belirtileri​

Bipolar bozukluğun temel belirtileri, iki zıt uçta ortaya çıkar: manik/hipomanik belirtiler ve depresif belirtiler. Bu ruh hali değişiklikleri bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir.

a. Manik Dönem Belirtileri​

Manik dönemler, aşırı yüksek enerji ve abartılı bir özgüven hissi ile karakterizedir. Bu dönemlerde bireyler genellikle riskli davranışlarda bulunabilir ve kararlarını kontrol etmekte zorlanırlar. Manik dönem belirtileri şunları içerebilir:

• Aşırı enerjik ve coşkulu hissetme
• Aşırı hızlı konuşma ve düşünme
• Uyku ihtiyacında belirgin azalma
• Riskli ve zararlı davranışlarda bulunma (örneğin, aşırı para harcama, hızlı araba kullanma)
• Gerçeklikten kopma ya da abartılı düşünceler

b. Depresif Dönem Belirtileri​

Bipolar bozuklukta depresif dönemler, yoğun bir mutsuzluk, ilgisizlik ve umutsuzluk hissiyle kendini gösterir. Depresif belirtiler, bireyin işlevselliğini ve günlük aktivitelerini olumsuz etkiler. Depresif dönem belirtileri şunları içerir:

• Yoğun üzüntü, boşluk veya umutsuzluk hissi
• Enerji eksikliği ve sürekli yorgun hissetme
• İlgi kaybı ve günlük aktivitelerden zevk alamama
• Konsantrasyon zorluğu ve karar vermede güçlük
• Uyku düzeninde bozulma (uykusuzluk ya da aşırı uyuma)
• İntihar düşünceleri ya da ölümle ilgili düşünceler

---

3. Bipolar Bozuklukta Psikiyatrinin Rolü: Teşhis ve Tedavi​

Bipolar bozukluğun teşhisi ve tedavisi, bir psikiyatristin rehberliğinde yapılmalıdır. Bipolar bozukluk, diğer psikiyatrik bozukluklarla karıştırılabileceği için doğru teşhis büyük önem taşır.

a. Bipolar Bozukluğun Teşhisi​

Bipolar bozukluğun teşhisi, genellikle kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirme ve bireyin geçmişi hakkında detaylı bilgi alınarak yapılır. Psikiyatrist, bireyin duygu durumu, enerji seviyesi, uyku düzeni, davranışları ve ruh hali değişimlerini değerlendirir. Ayrıca, biyolojik ve çevresel faktörler de göz önünde bulundurulur.

b. Psikoterapi ve Danışmanlık​

Bipolar bozukluğun tedavisinde, ilaç tedavisinin yanı sıra psikoterapi de kritik bir rol oynar. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi terapi yöntemleri, bireylerin duygu durumlarını ve davranışlarını yönetmelerine yardımcı olabilir. Psikoterapi, bireyin duygusal farkındalığını artırır ve stresle başa çıkma becerilerini geliştirir.

c. İlaç Tedavisi ve Duygu Durum Dengeleyiciler​

Bipolar bozukluk, genellikle ilaç tedavisi gerektiren kronik bir durumdur. Lityum gibi duygu durum dengeleyiciler, bipolar bozukluk tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Antidepresanlar, depresif dönemlerin hafifletilmesinde etkili olabilirken, antipsikotikler manik dönemlerin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. İlaç tedavisi, bireyin ruh halindeki dalgalanmaları dengeleyerek daha istikrarlı bir duygu durum sağlayabilir.

---

4. Bipolar Bozuklukla Yaşamak: Neleri Bilmeliyim?​

Bipolar bozuklukla yaşamak, hem bireyler hem de aile üyeleri için zorlu bir süreç olabilir. Ancak doğru tedavi ve yönetim stratejileriyle bu hastalıkla başa çıkmak mümkündür. Bipolar bozukluk hakkında bilgi sahibi olmak, semptomları yönetmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir.

a. Duygu Durumlarını İzleme ve Farkındalık​

Bipolar bozukluğu olan bireyler, duygu durumlarındaki değişiklikleri fark edebilmek için kendi ruh hallerini izlemelidir. Bu, yaklaşan bir manik ya da depresif dönemin farkına varmayı ve tedavi sürecinde gerekli önlemleri almayı sağlar. Duygu durumunu izlemek, kişinin daha fazla kontrol sahibi olmasına yardımcı olabilir.

b. Destek Almanın Önemi​

Bipolar bozuklukla başa çıkmak için sosyal destek ve aile desteği büyük önem taşır. Bireylerin, yaşadıkları zorlukları anlayan bir destek ağına sahip olmaları, onların duygusal yüklerini hafifletebilir. Psikiyatrik tedaviye ek olarak, terapi grupları ve destek grupları da faydalı olabilir.

c. Düzenli Tedavi ve İlaç Kullanımı​

Bipolar bozukluğu olan bireyler için tedavi süreci süreklilik gerektirir. İlaçların düzenli kullanımı ve psikoterapi seanslarının aksatılmaması, tedavinin başarısı için kritiktir. Özellikle duygu durum dengeleyici ilaçların etkili olabilmesi için uzun süreli kullanım gereklidir.

---

5. Bipolar Bozukluk ve Stigmanın Üstesinden Gelmek​

Bipolar bozukluk, toplumda sıklıkla yanlış anlaşılan ve damgalanan bir durumdur. Ancak bipolar bozukluğun bir zayıflık ya da kişisel başarısızlık olmadığını anlamak önemlidir. Toplumsal bilinçlendirme ve destek, bireylerin bu tür damgalamalardan etkilenmemesini sağlar.

a. Damgalanma ve Ruh Sağlığı​

Bipolar bozukluk gibi ruh sağlığı sorunları, toplumda genellikle yanlış anlaşılabilir ve bireyler damgalanabilir. Bu damgalama, bireylerin tedavi arayışına girmelerini engelleyebilir ya da onları izole edebilir. Bipolar bozukluğu olan kişilerin, kendilerini toplumdan dışlanmış hissetmemeleri için eğitim ve farkındalık çalışmaları yapılmalıdır.

b. Ruh Sağlığına Karşı Farkındalık Yaratmak​

Toplumda bipolar bozukluk ve diğer ruh sağlığı sorunlarına dair farkındalık artırıldıkça, bu sorunlarla başa çıkmak daha kolay hale gelebilir. Ruh sağlığı hakkında açık konuşmak ve bipolar bozukluğa karşı empati geliştirmek, hem bireyler hem de toplum için önemli bir adımdır.

---

Sonuç: Bipolar Bozukluk ve Psikiyatri ile Yaşam Kalitesini Artırmak​

Bipolar bozukluk, hayatı derinden etkileyen karmaşık bir ruh sağlığı bozukluğudur. Ancak doğru teşhis, psikiyatrik tedavi ve terapi desteği ile bu bozuklukla sağlıklı bir şekilde yaşamak mümkündür. Bipolar bozuklukla mücadelede, bireyin kendini ve hastalığını tanıması, tedavi sürecine sadık kalması ve sosyal destek alması büyük önem taşır. Psikiyatri, bipolar bozuklukta bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve daha dengeli bir hayat sürmelerini sağlamak için kritik bir role sahiptir.

Bipolar bozukluk, duygu durumunu etkileyen beyin bir hastalıktır. Bu bozukluk, depresyon ve mani adı verilen aşırı yüksek duygusal durumları içerir. Bipolar bozukluk, her yaşta meydana gelebilir ve birçok kişinin hayatını etkiler.

Bipolar bozukluğun nedeni kesin olarak bilinmemektedir, ancak genetik faktörler, çevresel etkiler ve kimyasal dengesizlikler gibi birçok faktörle ilişkilendirilmektedir. Bipolar bozukluğu olan kişiler, uykusuzluk, aşırı enerji, hızlı konuşma ve düşünme gibi belirtiler gösterebilirler.

Psikiyatri, bipolar bozukluğun tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. Psikiyatristler, hastaların durumlarını değerlendirir ve uygun tedavileri reçete ederler. Bu tedaviler genellikle ilaç tedavisi, terapi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir.

Bipolar bozukluğun tedavi edilmemesi veya yanlış tedavi, ciddi sonuçlara yol açabilir. Depresyon, intihar düşünceleri, uyuşturucu ve alkol kötüye kullanımı gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, bipolar bozukluğu olan kişilerin tedavi görmesi ve tedavi planına uygun şekilde hareket etmeleri son derece önemlidir.

Sonuç olarak, bipolar bozukluk, sadece hastayı etkilemez, aynı zamanda hasta çevresindeki insanları da etkiler. Herkesin bu konuda farkındalık sahibi olması gerekmektedir. Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi edinmeniz gerektiğinde, bir psikiyatriste başvurun ve doğru tedavi planı oluşturulmasını sağlayın.

Ek olarak, bipolar bozukluğunun belirtileri her kişide farklı olabilir ve bazen başka bir hastalık veya rahatsızlıkla karışabilir. Bu nedenle, bipolar bozukluk şüphesi olan kişilerin bir psikiyatrist veya mental sağlık uzmanına başvurmaları önemlidir.

Bipolar bozuklukla yaşayan kişilerin, yanı sıra aile ve arkadaşlarının da, destek almaları önemlidir. Destek grupları, terapi, aile terapisi ve eğitim programları, bipolar bozuklukla başa çıkmada yardımcı olabilir.

Son olarak, bipolar bozukluğun çok yönlü bir hastalık olduğunu anlamak önemlidir. Tedavi sürecinde sabırlı ve kararlı olmak gerekir, ancak uygun tedavi planı ve disiplinli takibi ile bipolar bozukluğun yönetilebileceği unutulmamalıdır.

Bipolar bozukluk, ruh hali dönemlerindeki aşırı dalgalanmalarla karakterize edilen bir zihinsel sağlık durumudur. Bir birey, mani veya hipomani adı verilen yüksek enerjili, hiperaktif, uyku problemleri ve düşünce hızında artış yaşandığı dönemlerden depresif episodlara (depresyon) geçiş yapabilir.

Bu durumu daha iyi anlamak için aşağıda bipolar bozukluk ve psikiyatri hakkında bilinmesi gereken bazı konular listelenmiştir:

1. Belirtiler: Bipolar bozukluğun iki ana kutbu vardır: mani ve depresyon. Manik dönemlerde, birey genellikle yüksek enerjili, düşünce hızında artış, uykusuzluk, artan konuşma hızı, riskli davranışlar gibi belirtiler sergileyebilir. Depresif dönemlerde ise umutsuzluk, enerji eksikliği, uyku problemleri, ilgi kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

2. Tanı: Bipolar bozukluk, bir psikiyatrist tarafından yapılacak bir değerlendirme ve klinik değerlendirme ile teşhis edilir. Bu süreçte semptomların ne kadar süredir devam ettiği, şiddeti ve sıklığı de göz önünde bulundurulur.

3. Tedavi: Bipolar bozukluk tedavisinde genellikle bir kombinasyon tedavisi kullanılır. Bu tedavi, ilaçlar ve terapiyi içerir. Bipolar bozukluk için kullanılan ilaçlar, psikiyatristiniz tarafından reçete edilir ve belirtilere, dönemlere ve durumunuza göre ayarlanabilir. Terapi, çeşitli teknikler kullanarak duygusal düzenleme ve psikiyatrik semptomlarla başa çıkma becerileri geliştirme amacını taşır.

4. İlaçlar: Bipolar bozukluk tedavisinde genellikle bir dizi ilaç kullanılır. Birinci hat tedaviler arasında antipsikotikler, lityum ve antiepileptik ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar, manik ve depresif semptomları yönetmek ve dönemler arasındaki dalgalanmaları azaltmak için kullanılır.

5. Terapi: Bipolar bozukluğun tedavisinde bilişsel-davranış terapisi (CBT), interpersonal terapi (IPT) ve psiko-eğitim gibi terapi teknikleri kullanılabilir. Bu terapiler, hastanın rahatsızlıkla başa çıkma becerilerini geliştirmesine, semptomları tanımasına ve dönemler arasında daha istikrarlı olmasına yardımcı olur.

6. Destek: Bipolar bozukluk, bir bireyin yaşamını büyük ölçüde etkileyebilecek bir durumdur. Destek gruplarına katılmak, aile ve arkadaşlarla açık iletişim kurmak, ruh sağlığınızı destekleyebilir. Bir destek ağına sahip olmak, zor dönemlerde yalnız hissetme olasılığını azaltabilir.

7. Risk faktörleri: Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi nedeniyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bipolar bozukluk geçmişi olan aile üyeleri olan bireylerde daha büyük bir risk vardır.

Sonuç olarak, bipolar bozukluk karmaşık bir zihinsel sağlık durumudur ve etkili tedavi ve destek gerektirir. Bir psikiyatristle çalışmak, doğru tanı ve tedaviyi sağlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, hastalığı anlamak ve semptomlarını yönetmek için kendi kendinize destek sağlamaya çalışmak da önemlidir.

Bipolar bozukluk, kişinin duygusal durumların aşırı değişimler gösterdiği bir psikiyatrik bozukluktur. Bu durum, mani (aşırı enerjik, yüksek ruh hali) ve depresyon (çok düşük ruh hali) arasında değişkenlik gösterir. Bipolar bozukluğun tam olarak nedenleri bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, beyin kimyasındaki dengesizlikler ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.

Bipolar bozukluğun belirtileri arasında aşırı enerji, hızlı düşünce ve konuşma, aşırı özgüven, yüksek riskli davranışlar, uyku sorunları, huzursuzluk, depresyon, umutsuzluk, ilgi kaybı ve intihar düşünceleri yer alır. Bu belirtiler bireyden bireye farklılık gösterebilir ve şiddeti değişebilir.

Tedavi yaklaşımı genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonunu içerir. Psikiyatristler, bipolar bozukluğun teşhisi ve tedavisi konusunda uzmandırlar. İlaçlar genellikle duygusal dalgalanmaları dengelemek için kullanılırken, psikoterapi duygusal ve zihinsel sağlığı geliştirmek, stres yönetimi becerilerini öğretmek ve iyileşmeyi teşvik etmek için kullanılır.

Bipolar bozukluğu olan bireyler için destekleyici bir sosyal çevre çok önemlidir. Yardım ve destek sunmak, bireyin tedavisi ve iyileşmesi sürecinde büyük önem taşır. Ayrıca, düzenli bir uyku programı, sağlıklı bir yaşam tarzı ve stres yönetimi stratejileri bipolar bozukluğun kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluk, kronik bir durumdur ve ömür boyu devam edebilir. Ancak etkili bir tedavi planı ve düzenli takip ile semptomların kontrol altında tutulması ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi mümkündür. Bu nedenle, bipolar bozuklukla ilgili doğru bilgiye sahip olmak, uygun sağlık hizmetlerinin alınmasına yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluk, kişinin ruh halinin ve enerji seviyelerinin dalgalanmalarıyla karakterize olan bir psikiyatrik bozukluktur. Bu durum genellikle mani ve depresyon dönemleri arasında yaşanan dalgalanmalarla kendini gösterir.

Bipolar bozukluğun belirtileri ve semptomları kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak yaygın belirtiler arasında mani dönemlerde aşırı enerji, yüksek özgüven, hızlı düşünce, az ihtiyaç duyulan uyku ve riskli davranışlar bulunur. Depresyon dönemlerinde ise umutsuzluk, depresif ruh hali, enerji kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, konsantrasyon zorluğu ve intihar düşünceleri gibi belirtiler görülebilir.

Bipolar bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi söz konusu olabilir. Bipolar bozukluğun tanısı için psikiyatristiniz genellikle semptomlarınızı ve ruh hali dönemlerinizi değerlendirecek ve belirli tanı kriterlerine bakacaktır.

Tedavi genellikle ilaçlar ve psikoterapi kombinasyonunu içerir. Bipolar bozukluğu olan birçok insan, belirli ilaçlarla semptomları kontrol altında tutabilir ve normal bir yaşam sürdürebilir. Psikoterapi de, hastalığın yönetilmesine ve stresle başa çıkmaya yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluğa sahip olmanın zorluklarıyla başa çıkmak için aşağıdakileri bilmek önemlidir:

1. Kendine bakım: Uyku düzeninize dikkat etmek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve stresi yönetmek gibi kendine bakım yöntemleri, semptomların kontrol altında tutulmasında yardımcı olabilir.

2. Ruhsal sağlık destek grubu: Bipolar bozukluğa sahip olanlarla iletişim kurmak ve deneyimlerini paylaşmak, destek ve anlayış bulmanıza yardımcı olabilir.

3. İlaçlar: Psikiyatristiniz tarafından size önerilen ilaçları düzenli olarak almak ve düzenli kontroller yapmak önemlidir. İlaçlar semptomların şiddetini azaltabilir ve nüksleri önleyebilir.

4. Stres yönetimi: Stres, bipolar bozukluğun semptomlarını tetikleyebilir. Stresi azaltmaya yardımcı olmak için rahatlama tekniklerini öğrenmek, düzenli bir günlük rutin oluşturmak ve sağlıklı stres yönetimi stratejileri uygulamak önemlidir.

5. Destek ağı: Aileniz, arkadaşlarınız ve sevdikleriniz gibi desteğinizi sağlayacak insanlarla bağlantı kurmak önemlidir. Onlarla açık iletişim kurarak, sizi anlamalarını sağlamak ve desteklerini almak rahatlatıcı olabilir.

Bipolar bozukluğunuzla ilgili olarak, bir psikiyatriste başvurmak ve uygun tedavi yöntemlerini araştırmak her zaman önemlidir. Bu durumu anlamak ve yönetmek için bilgi sahibi olmak, daha iyi bir yaşam kalitesi sağlamaya yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluk, ruh sağlığı alanında sıkça duyduğumuz bir terimdir. İki uçlu ruh hali olarak da adlandırılan bu bozukluk, hem manik hem de depresif epizodları içerir. Bipolar bozukluğa sahip kişiler, yaşadıkları bu uçlu duygusal durumlar nedeniyle hayatları boyunca zorluklarla karşılaşabilirler. Sebebi tam anlaşılamamış olsa da, bipolar bozukluğun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğuna inanılmaktadır.

Psikiyatristler, bipolar bozukluğun tedavisi için çeşitli ilaçlar ve terapiler önermektedirler. Bipolar bozukluğu olan kişilerin ilaçlarını düzenli olarak alması, terapi desteği alması ve yaşam tarzlarını değiştirmesi önemlidir. Çünkü stres, uyku düzeni bozukluğu veya uyuşturucu kullanımı bu rahatsızlığın şiddetlenmesine neden olabilir.

Bipolar bozukluğu olan kişilerin kendilerine ve hayatlarına bakış açıları, terapileri ve ilaç desteği ile daha pozitif hale gelebilir. Bu nedenle bu rahatsızlığı yaşayan kişilerin profesyonel yardım alması ve kendilerine yardımcı olacak yolları öğrenmeleri önemlidir.

Bipolar bozukluğun tedavi edilmediği durumlarda, kişinin iş ve ilişkileri gibi pek çok farklı alanda sorunlarla karşı karşıya kalabileceği görülmüştür. Bu nedenle, bipolar bozukluğun tedavi edilmesi için ciddi şekilde çalışılması gerektiği unutulmamalıdır.

Sonuç olarak, bipolar bozukluğu olan kişilerin tedavi sürecinde profesyonel yardım almaları ve tedavilerine sadık kalmaları oldukça önemlidir. Sorumluluklarına uygun yaklaşımları, psikiyatri uzmanlarından alacakları bilgiler ve danışmanlıkla sağlanabilir. Bu rahatsızlığın üstesinden gelmek için sabırlı ve kararlı olması gerektiğini unutmayın.

Bipolar bozukluk, duygudurum bozukluğu olarak da bilinen bir psikiyatrik hastalıktır. Bu rahatsızlık, kişinin ruh halinde dramatik değişikliklere neden olur ve günlük işlevselliği olumsuz etkiler.

Bipolar bozukluğunun ana belirtileri arasında manik ataklar ve depresif ataklar yer alır. Manik ataklar sırasında kişi aşırı enerjik, coşkulu ve yüksek özgüvene sahip olabilir. Depresif ataklar sırasında ise kişi üzgün, umutsuz ve enerjisi düşüktür.

Bipolar bozukluk tedavisinde ilaçlar, terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri kullanılır. İlaçlar, duygudurumları düzenlemek için kullanılır ve terapi ile bu hastalıkla başa çıkmak için iyi davranışlar ve alışkanlıklar kazanılır.

Bu hastalığı olan kişiler için en önemli şeylerden biri, düzenli bir takip ve destek almaktır. Psikiyatristler, bu durumla ilgili tedavileri yönetmek için işbirliği yapabilecekleri en iyi uzmanlardır.

Kişinin bipolar bozukluk ile yaşadığı hemen hemen tüm sorunlarda, psikiyatristin rolü büyüktür ve tedavi sürecinde sevdikleri ve psikososyal terapiler de önemlidir.