Türk-İran İlişkilerinin Tarihi ve Günümüzdeki Durumu
️
“Sınırlar çizilir, ama medeniyetlerin arasındaki yankılar asla susmaz.”
– Ersan Karavelioğlu
Tarihsel Derinlik: Rekabet mi, Etkileşim mi

Selçuklulardan Osmanlı-Safevî dönemine, oradan günümüz cumhuriyetlerine kadar bu ilişki bir denge oyunudur.
Tarihteki Dönüm Noktaları:
Dönem | Özellik |
---|---|
Selçuklu – Gazneliler | İran’ın kültürel etkisiyle şekillenen ilk temaslar |
Osmanlı – Safevî | Sünnî-Şiî ayrımı üzerinden şekillenen politik rekabet |
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) | En uzun süreli sınır çizimi, bugünkü sınırların temeli |
19.-20. yy | Panislamizm-Paniranizm çatışmaları, Batılı güçlerin etkisi |
1979 Devrimi sonrası | İdeolojik ayrışma: laik Türkiye - teokratik İran çizgisi |

Günümüzde Türk-İran İlişkileri: Stratejik Ortak mı, Rakip mi

Güncel Temel Başlıklar:
Alan | Türkiye | İran |
---|---|---|
Mezhep Dengesi | Sünnî eksende dengeleyici güç | Şiî yayılmacılığı hedefliyor |
Suriye Politikası | Esad karşıtı | Esad destekçisi |
Enerji İşbirliği | İran’dan doğal gaz alımı | Ekonomik ambargolara rağmen devam |
Ticaret Hacmi | ~10 milyar $ düzeyinde | Amaç 30 milyar $ |
PKK/PJAK Sorunu | Terörle mücadelede iş birliği | Zaman zaman koordinasyon sorunları |
Afganistan ve Orta Asya | Nüfuz mücadelesi | Etki sahası genişletme çabası |

Kültürel ve Medeniyet Temelli Etkileşimler

Kültürel Kesişim Noktaları:
Alan | Ortaklık |
---|---|
Edebiyat | Hafız-ı Şirazî’den Fuzuli’ye uzanan ortak estetik |
Mimari | Kubbe, çini, medrese mimarilerinde karşılıklı etki |
Mutfağın Ruhu | Pilavdan tatlılara uzanan benzer damaklar |
Tarihsel Figürler | Mevlana, Sadi, Nizamülmülk gibi ortak hafıza unsurları |
Dil Etkileşimi | Osmanlıca’da Farsça etkisi yoğun, modern Türkçede hâlâ izleri var |

Sonuç: Rekabetin Gölgesinde Büyüyen Bir Medeniyet Diyaloğu
️
Türk-İran ilişkileri, tarih boyunca ne tam dostluk ne de keskin düşmanlık çizgisine oturmuştur.
Bu ilişkiler jeopolitik çıkarlar, ideolojik ayrılıklar ve medeniyet mirası arasında salınan bir denge gibidir.
Geçmişle birlikte okunmadığında günümüz ilişkileri asla tam olarak anlaşılamaz.
“Bazen en derin rekabet, en eski kardeşlikten doğar.”
“Türk ve İran uygarlığı, sınırları değil; anlamları ve yankıları paylaşır.”
– Ersan Karavelioğlu
Son düzenleme: