Anayasa Değişikliği Yapılabilen Maddeler Hangileridir?

Son yıllarda Türkiye’de yapılan anayasa değişiklikleri sık sık gündeme gelmiştir. Ancak her değişikliğin yapılabilmesi için belirli maddelerin olması gerekmektedir. Peki, anayasa değişikliği yapılabilen maddeler hangileridir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki, anayasa değişiklikleri yapılırken belli süreçler ve prosedürler takip edilmelidir. Bu süreçler ve prosedürlerin en önemli adımları ise, değişiklik önerisinin TBMM’ye sunulması ve kabul edilmesidir.

Bu süreçten sonra Anayasa Komisyonu, öneri metnini inceleyip, gerekli düzenlemeleri yapar. Daha sonra oybirliğiyle kabul edilen değişiklik puanına geçilir. Bu aşamada meclis üye tam sayısının üçte iki oy çoğunluğu ile kabul edilmesi gerekmektedir.

Peki, hangi maddelerde değişiklik yapılabilir? Bunların başında Anayasanın 1. Maddesi yer almaktadır. Bu madde, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir Cumhuriyet olduğunu, devletin bölünmez bir bütün halinde var olduğunu ve egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu belirtmektedir.

Ayrıca Anayasanın 2. maddesi de değiştirilemez maddeler arasında yer almaktadır. Bu maddede, Türkiye Devleti’nin dini İslam’dır, Türk Devleti’nin milli marşı İstiklal Marşı’dır, bayrağı Türk bayrağıdır ve İstanbul Türkiye Cumhuriyeti’nin başkentidir ifadeleri yer almaktadır.

Bunun yanı sıra Anayasanın 4. maddesi de değiştirilemezdir. Bu madde, Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin korunması, kişilerin devlet ile medeni hayatlarına ilişkin haklarının düzenlenmesi ve kamu hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin esaslar belirler.

Anayasanın 5. maddesi de değiştirilemez maddeler arasındadır. Bu madde de, Türkiye nüfusunun genel güvenliği için zorunlu olan askerlik hizmetinin yerine getirilmesi gerektiğini belirtir.

Sonuç olarak, Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasasının değişikliğe uğrayabilmesi için belirli adımlar gerekmektedir. Ayrıca Anayasa’nın 1, 2, 4 ve 5. maddeleri değiştirilemez maddeler arasında yer almaktadır. Bu maddeleri değiştirmek için ise, Anayasa’nın kabul edilmesi sırasında yeniden yazılması gerekmektedir. Ancak, değiştirilebilir maddelerde yapılan değişikliklerin Türkiye’nin gelişmesine katkı sağlaması hedeflenir.

İlave olarak, Anayasanın 6. maddesi de değiştirilemez maddeler arasındadır. Bu madde, Türkiye’nin sosyal devlet ilkesi doğrultusunda hareket edeceğini ve devletin ekonomik ve sosyal hayatın düzenlenmesine yardımcı olacağını belirtmektedir.


Bunun yanı sıra, Anayasa’nın diğer maddeleri ise teorik olarak değiştirilebilir maddeler arasında yer almaktadır. Ancak bu maddelerin değiştirilmesi için yine TBMM’den çıkan üçte iki oy çoğunluğu gereklidir.


Ayrıca, Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan yorumlamalarda da Anayasanın belirli maddelerinin değiştirilemez olduğu ifade edilmiştir. Örneğin, Anayasanın milletvekili seçimleriyle ilgili yer alan 67. maddesinde belirtilen “seçmenlerin herhangi bir suretle iradesi baskı altına alınamaz” hükmü yargı kararlarıyla bu maddeyi değiştirilemez hale getirmiştir.


Sonuç olarak, anayasa değişikliklerinin yapılması bir süreçtir ve belirli maddelere dokunulamazken, diğer maddelerin değiştirilmesi için belli koşulların sağlanması gerekmektedir. Bu koşullar sağlanmadan, Anayasa’daki belirli maddelerin değiştirilmesi mümkün değildir.

Anayasa Değişikliği Yapılabilen Maddeler:

1. Anayasa'nın ilk 3 maddesi.
2. Cumhuriyetin nitelikleri.
3. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin şekli.
4. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin dili.
5. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin millî marşı.
6. Türk milletinin tarihi ve kültürü.
7. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bayrağı, arması ve ibadethaneleri.
8. Türkiye Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri.
9. Türkiye Cumhuriyeti'nin yabancı ülkelere vize uygulaması.
10. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin genel bütçe.

Bu maddeler dışında, diğer maddeler değişiklik yapılabilir. Ancak, anayasa değişikliği için madde sayısının üçte iki çoğunlukla kabul edilmesi gerekmektedir.

Anayasa değişikliği yapılabilen maddeler, 1982 Anayasası'nda 23. madde olarak belirtilmiştir. Bu maddeye göre, aşağıdaki maddelerde yer alan hükümler anayasa değişikliği ile değiştirilebilir:

- İnsan haklarına ilişkin düzenlemeler (2. ve 3. maddeler)
- Devletin nitelikleri (1. ve 4. maddeler)
- Siyasi hak ve özgürlükler (6. ve 7. maddeler)
- Yargılama hakkı (9. ve 10. maddeler)
- Diğer temel hak ve özgürlükler (11-39. maddeler)
- Parti kurma hürriyeti (69-76. maddeler)
- Yargı organları (138-176. maddeler)

Bu maddelerdeki hükümler, anayasa değişikliği ile değiştirilebilir, kaldırılabilir veya eklenilebilir. Ancak, Anayasa'nın diğer maddelerinde yer alan hükümler değiştirilemez ve anayasa değişikliği ile etkilenmez.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre, Anayasa'nın 175. maddesine göre Anayasa değişikliği yapma yetkisi Türk Milleti'ne aittir. Anayasa değişikliği yapabilmek için Anayasa'nın değiştirilemez maddelerine dokunulmamak kaydıyla, Anayasa'nın diğer maddeleri değiştirilebilir.

Ancak Anayasa'nın 4. maddesinde belirtilen "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür" cümlesi, Anayasa'nın değiştirilmesi mümkün olmayan maddelerinden biridir ve bu maddenin değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kararıyla yapılamaz.

Bunun dışında Anayasa'nın 175. maddesine göre Anayasa değişikliği yapma yetkisi sadece Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir. Meclis, anayasanın değiştirilebilir maddelerine dokunarak anayasa değişikliği yapabilir. Ancak anayasa değişikliği için nitelikli çoğunluk aranır. Nitelikli çoğunluk, Meclis üye tam sayısının üçte ikisidir.

Anayasa değişikliği projesi Meclis Genel Kurulu'nda kabul edildikten sonra, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanması ve halk oylamasına sunulması gerekmektedir. Halk oylamasında ise değişiklik için geçerli oyların yüzde 50+1'ini alan taraf kazanır ve değişiklik yürürlüğe girer.